आज नेपालभर काग तिहारको पर्व हर्षोल्लासका साथ मनाइँदैछ। काग तिहार, जसलाई “यमपञ्चक” वा “दीपावली”को पहिलो दिन पनि भनिन्छ, नेपाली हिन्दू समुदायमा विशेष श्रद्धा र आस्थाका साथ मनाइन्छ। पाँच दिनसम्म मनाइने तिहार पर्वको पहिलो दिन काग तिहार, दोस्रो दिन कुकुर तिहार, तेस्रो दिन लक्ष्मी पूजा, चौथो दिन गोवर्धन पूजा वा गाई तिहार तथा पाँचौँ दिन भाइटीका मनाइने परम्परा छ।
काग तिहारको दिनमा कागलाई सन्देशवाहक र शुभ समाचारको प्रतीकका रूपमा सम्मान गरिन्छ। हिन्दू धर्मशास्त्रअनुसार कागलाई यमराजको सन्देशवाहक मानिन्छ, जसले मृत्यु र जीवनसँग सम्बन्धित खबर ल्याउने विश्वास गरिन्छ। त्यसैले यो दिन बिहानै उठेर घरको छत, भुइँ वा अग्लो ठाउँमा कागका लागि खानेकुरा राख्ने चलन छ। चामल, दाल, रोटी, मिठाइ वा अन्य परिकारहरू राखी कागलाई बोलाउने गरिन्छ। कागले ती परिकार खाएमा घरमा शुभ समाचार आउने र परिवारमा सुख-शान्ति रहने विश्वास गरिन्छ।
काग तिहारले मानिस र प्रकृतिबीचको सम्बन्धलाई पनि उजागर गर्छ। यसले जनावर र चराचुरुङ्गीप्रतिको माया, करुणा र संरक्षणको सन्देश दिन्छ। आधुनिक जीवनशैली र सहरिकरणले कागको संख्या घट्दै जाँदा पनि यो पर्वले हामीलाई प्रकृतिप्रतिको सम्मान र सह-अस्तित्वको सन्देश दिइरहेको छ।
यस अवसरमा विभिन्न विद्यालय र संस्थाहरूले पर्यावरण संरक्षण, चराचुरुङ्गीको महत्व र जैविक विविधता जोगाउने सन्देशसहित कार्यक्रम आयोजना गरेका छन्। काठमाडौं, पोखरा, धरान, बिराटनगरलगायत सहरहरूमा बिहानैदेखि मानिसहरू कागका लागि परिकार राख्दै, घर आँगन सफा गर्दै र दीप प्रज्वलन गरेर पर्व मनाइरहेका छन्।
काग तिहारले केवल धार्मिक दृष्टिले होइन, सामाजिक र पारिस्थितिक सन्तुलनका दृष्टिले पनि ठूलो महत्व बोकेको छ। यसले मानिस, जनावर र प्रकृतिबीचको सम्बन्धलाई मजबुत पार्दै, दया, सद्भाव र एकताको सन्देश फैलाउँछ। यसरी आज देशभर श्रद्धा, माया र आस्थाका साथ काग तिहार मनाइँदैछ।
